BESIMI dhe MORALI
Nëse një nxitje e brendshme na shtyn të kryejmë vepra të këqija dhe të padrejta, duhet të kuptojmë se zëri i një idhulli brenda nesh po përpiqet ta shtypë thirrjen e Zotit, e cila na fton të bëjmë vepra të bukura, të drejta dhe të dobishme, dhe kjo është, ashtu siç e kanë shpjeguar bukur mistikët (sufijtë), një formë e fshehtë e politeizmit (shirkut). Sepse, sipas Kur'anit, nuk mund të ketë dy zemra brenda një njeriu; nuk mund të ketë një autoritet të Zotit dhe një tjetër të egos (nefsit). Prandaj, një ndërgjegje ku mbizotëron "teuhidi" (besimi në një Zot të vetëm), nuk do të lejojë që personi me vetëdije të kryejë vepra të padrejta dhe mizore. Nëse një person që, megjithëse formalisht paraqitet si musliman në sjelljen e tij të jashtme, i lejon vetes të bëjë vepra të padrejta dhe mizore, atëherë, siç thotë Kur'ani i Shenjtë, "Besimi ende nuk ka hyrë në zemrën e tij".
Për shembull, urdhri për të mos dëmtuar fqinjët, që gjendet në të gjitha fetë, është një shprehje simbolike e respektit për të drejtat e njeriut dhe një kusht minimal për të qenë një person i mirë dhe i virtytshëm. Profeti Muhammed s.a.v.s. këtë parim e ka shprehur me fjalët: "Pasha Allahun, nuk është besimtar (i vërtetë) ai prej të cilit fqinji i tij nuk është i sigurt." Kjo për shkak se ky person, në raport me fqinjët e tij, pra edhe me njerëzit në përgjithësi, nuk i ka ndjekur urdhrat e Zotit, por ka ndjekur dëshirat e tij egoiste, dhe në këtë mënyrë, duke e bërë egon e tij ortak me Zotin në bindje ndaj urdhrave, ka rënë në politeizëm të fshehtë.
Një person që nuk i dëmton fqinjët e tij mund të mos ketë domosdoshmërisht besim fetar, por asnjë person që ka besim të vërtetë nuk mund t’i dëmtojë fqinjët e tij. Duhet të theksoj gjithashtu se një person, që nuk është ngritur në vetëdijen se të gjitha krijesat janë vepër e Zotit dhe se t’i duash krijesat si dhe t’i respektosh të drejtat e tyre për shkak të Krijuesit është urdhri më i lartë moral, mund të arrijë te një pikë ku parimet kategorike, si dashuria, ndershmëria, drejtësia etj. zëvendësohen nga prirje pragmatike, dhe pas kësaj pike, morali nuk ekziston më. Kurrë të mos e harrojmë këtë! Arsyeja pse ndërgjegjja e gjithë njerëzimit, deri në epokën moderne, ka parë gjithmonë një lidhje të fortë midis fesë dhe moralit është pikërisht kjo. Njeriu modern po e përjeton krizën e mohimit të kësaj lidhjeje, dhe do ta përjetojë edhe më shumë në të ardhmen. Mendimtari dhe politikani i njohur Zbigniew Brzezinski, në një intervistë të tij, arsyet e kësaj krize i përmblodhi në tri pika kryesore: sekularizmi ekstrem, hedonizmi ekstrem dhe materializmi ekstrem. Ne këto mund t'i shohim, dhe në fakt i shohim për çdo ditë, edhe te njerëzit që duket se janë fetarë.
Allahu xh.sh., si ligjvënësi i brendshëm që ndriçon ndërgjegjen tonë dhe rregullon moralin tonë, është udhëheqësi ynë i vetëm moral. Një besimtar sigurisht që beson në Zotin si një realitet ontologjik; por ne gjithashtu kemi nevojë për Të. Ai na ka njoftuar se na ka krijuar në mënyrë që të kemi nevojë për Të. Të njohësh udhëheqësinë e Tij dhe të ndjekësh shenjat (ajetet) e Tij është udhëzim (hidajet), ndërsa të largohesh nga zëri i atij udhëzuesi të brendshëm është humbje (dalalet). Ashtu siç na tregon filozofi dhe mjeku i njohur nga Andaluzia, Ibn Tufejli (v. 1185), në romanin e tij të famshëm "Hajj bin Jakdhan", Zoti për të Cilin bëhet fjalë në shpalljen që i ka ardhur Profetit Muhammed s.a.v.s. është i njëjti Zot që një i ri, i lënë në një ishull të shkretë dhe i rritur me qumësht sorkadheje, e zbuloi dhe e dëgjoi përmes fuqisë së tij mendore. Dhe Ai na thotë të njëjtën gjë: "O robi Im! Mos e bëj veten tënde, dhe asgjë tjetër, ortak me Mua, duke vendosur dëshirat e natyrës sate biologjike dhe pasionet e tua egoiste mbi ligjet e Mia. Nëse vërtet më beson Mua dhe njëshmërinë Time, atëherë duhet të shmangësh çdo veprim që nuk është në përputhje me ligjin Tim dhe me rizanë (kënaqësinë, pajtueshmërinë) Time; aq më pak, mos e bëj atë që është vërtet e keqe, nën maskën e mirësisë, sepse kjo është hipokrizi (munafikllëk). Siç është shprehur edhe Kur'ani, hipokrizia është një formë e maskuar e politeizmit (shirkut).
Nga filozofi i parë islam, Jakub b. Ishak el-Kindiu (v. 866), te Ibni Sinai, Ebu Hamid el-Gazaliu e deri te Fahruddin er-Raziu, mendimtarët islamë – duke përfituar edhe nga filozofitë antike - e kanë kuptuar misionin kryesor të njeriut në këtë botë si “të bësh punë të përngjashme me ato të Zotit”, të frymëzuar edhe nga ajo që thuhet të jetë hadith “pajisu me moral të Zotit”. Sipas interpretimit madhështor të dijetarit të famshëm të Kur'anit, Ragib el-Isfahani, kjo sintagmë do të thotë që, të gjitha veprat tona duhet t’i kryejmë në mënyrë sa më të saktë, sa më të mirë, sa më të drejtë dhe sa më të urtë, duke i bërë këto me një qëllim dhe vendosmëri të këtillë. Kjo tregon gjithashtu se morali arrin sigurinë e plotë vetëm kur lidhet me të vërtetën hyjnore në një mënyrë të këtillë ontologjike. Nëse kjolidhje nuk arrin të krijohet, morali kurrë nuk mund të bëhet një tërësi ligjesh të pakushtëzuara që e përfshijnë të gjithë ekzistencën. Sepse, në fund të fundit, kur ekzistenca nuk shihet si një manifestim i "emrave dhe atributeve" të Zotit, atëherë vendin e “respektimit të ligjit” e zë kërkesa se “çfarë më sjell mua ligji”.
Nga turqishtja: Rehan Neziri
Për shembull, urdhri për të mos dëmtuar fqinjët, që gjendet në të gjitha fetë, është një shprehje simbolike e respektit për të drejtat e njeriut dhe një kusht minimal për të qenë një person i mirë dhe i virtytshëm. Profeti Muhammed s.a.v.s. këtë parim e ka shprehur me fjalët: "Pasha Allahun, nuk është besimtar (i vërtetë) ai prej të cilit fqinji i tij nuk është i sigurt." Kjo për shkak se ky person, në raport me fqinjët e tij, pra edhe me njerëzit në përgjithësi, nuk i ka ndjekur urdhrat e Zotit, por ka ndjekur dëshirat e tij egoiste, dhe në këtë mënyrë, duke e bërë egon e tij ortak me Zotin në bindje ndaj urdhrave, ka rënë në politeizëm të fshehtë.
Një person që nuk i dëmton fqinjët e tij mund të mos ketë domosdoshmërisht besim fetar, por asnjë person që ka besim të vërtetë nuk mund t’i dëmtojë fqinjët e tij. Duhet të theksoj gjithashtu se një person, që nuk është ngritur në vetëdijen se të gjitha krijesat janë vepër e Zotit dhe se t’i duash krijesat si dhe t’i respektosh të drejtat e tyre për shkak të Krijuesit është urdhri më i lartë moral, mund të arrijë te një pikë ku parimet kategorike, si dashuria, ndershmëria, drejtësia etj. zëvendësohen nga prirje pragmatike, dhe pas kësaj pike, morali nuk ekziston më. Kurrë të mos e harrojmë këtë! Arsyeja pse ndërgjegjja e gjithë njerëzimit, deri në epokën moderne, ka parë gjithmonë një lidhje të fortë midis fesë dhe moralit është pikërisht kjo. Njeriu modern po e përjeton krizën e mohimit të kësaj lidhjeje, dhe do ta përjetojë edhe më shumë në të ardhmen. Mendimtari dhe politikani i njohur Zbigniew Brzezinski, në një intervistë të tij, arsyet e kësaj krize i përmblodhi në tri pika kryesore: sekularizmi ekstrem, hedonizmi ekstrem dhe materializmi ekstrem. Ne këto mund t'i shohim, dhe në fakt i shohim për çdo ditë, edhe te njerëzit që duket se janë fetarë.
Allahu xh.sh., si ligjvënësi i brendshëm që ndriçon ndërgjegjen tonë dhe rregullon moralin tonë, është udhëheqësi ynë i vetëm moral. Një besimtar sigurisht që beson në Zotin si një realitet ontologjik; por ne gjithashtu kemi nevojë për Të. Ai na ka njoftuar se na ka krijuar në mënyrë që të kemi nevojë për Të. Të njohësh udhëheqësinë e Tij dhe të ndjekësh shenjat (ajetet) e Tij është udhëzim (hidajet), ndërsa të largohesh nga zëri i atij udhëzuesi të brendshëm është humbje (dalalet). Ashtu siç na tregon filozofi dhe mjeku i njohur nga Andaluzia, Ibn Tufejli (v. 1185), në romanin e tij të famshëm "Hajj bin Jakdhan", Zoti për të Cilin bëhet fjalë në shpalljen që i ka ardhur Profetit Muhammed s.a.v.s. është i njëjti Zot që një i ri, i lënë në një ishull të shkretë dhe i rritur me qumësht sorkadheje, e zbuloi dhe e dëgjoi përmes fuqisë së tij mendore. Dhe Ai na thotë të njëjtën gjë: "O robi Im! Mos e bëj veten tënde, dhe asgjë tjetër, ortak me Mua, duke vendosur dëshirat e natyrës sate biologjike dhe pasionet e tua egoiste mbi ligjet e Mia. Nëse vërtet më beson Mua dhe njëshmërinë Time, atëherë duhet të shmangësh çdo veprim që nuk është në përputhje me ligjin Tim dhe me rizanë (kënaqësinë, pajtueshmërinë) Time; aq më pak, mos e bëj atë që është vërtet e keqe, nën maskën e mirësisë, sepse kjo është hipokrizi (munafikllëk). Siç është shprehur edhe Kur'ani, hipokrizia është një formë e maskuar e politeizmit (shirkut).
Nga filozofi i parë islam, Jakub b. Ishak el-Kindiu (v. 866), te Ibni Sinai, Ebu Hamid el-Gazaliu e deri te Fahruddin er-Raziu, mendimtarët islamë – duke përfituar edhe nga filozofitë antike - e kanë kuptuar misionin kryesor të njeriut në këtë botë si “të bësh punë të përngjashme me ato të Zotit”, të frymëzuar edhe nga ajo që thuhet të jetë hadith “pajisu me moral të Zotit”. Sipas interpretimit madhështor të dijetarit të famshëm të Kur'anit, Ragib el-Isfahani, kjo sintagmë do të thotë që, të gjitha veprat tona duhet t’i kryejmë në mënyrë sa më të saktë, sa më të mirë, sa më të drejtë dhe sa më të urtë, duke i bërë këto me një qëllim dhe vendosmëri të këtillë. Kjo tregon gjithashtu se morali arrin sigurinë e plotë vetëm kur lidhet me të vërtetën hyjnore në një mënyrë të këtillë ontologjike. Nëse kjolidhje nuk arrin të krijohet, morali kurrë nuk mund të bëhet një tërësi ligjesh të pakushtëzuara që e përfshijnë të gjithë ekzistencën. Sepse, në fund të fundit, kur ekzistenca nuk shihet si një manifestim i "emrave dhe atributeve" të Zotit, atëherë vendin e “respektimit të ligjit” e zë kërkesa se “çfarë më sjell mua ligji”.
Nga turqishtja: Rehan Neziri
0 Comments